Gemeente Achtkarspelen

Middeleeuwen
In 1338 horen we voor het eerst iets van het huidige Achtkarspelen. Het gebied met acht kerkdorpjes, kerspelen genaamd, treedt met zijn geestelijken, voorname lieden en grietmannen op als zelfstandige eenheid binnen het graafschap Friesland: de grietenije Octo Parrochiae (Latijn voor acht kerspelen). De acht kerspelen zijn dan Tortwalda, Suderhusum, de Sancto Augustino, Asterham, Westerham, Optwijsel, Uppost en Lytsepost.

Naast deze acht kerspelen zijn er ook twee kloosters aanwezig in de grietenije (= gemeente). ’Jerusalem’ bij het huidige Gerkesklooster en ’Sepulchrum S. Mariae’ (Buweklooster) bij het huidige Drogeham. De kloosters brengen de vervening op gang en zo worden er een aantal nieuwe nederzettingen gecreëerd. In deze tijd behoort de grietenije tot het bisdom van Munster, maar rond 1500 worden de kerspelen de zesde grietenij van Oostergo. Als in 1580 het Roomse geloof wordt verboden, vervallen de kloosters in snel tempo. De overgebleven turf wordt verkocht aan Utrechtse kooplieden.

Industriële revolutie
Rond 1800 vallen de inkomsten uit het turf weg en komt er een radicale ommekeer. De overgebleven heidevelden worden zonder turfontginningsmogelijkheden uitstootgebieden in een liberaal denkend Friesland. De landbouw krijgt kans zich te vestigen in stevige structuren op basis van het recht van de sterkste. Hierdoor vallen veel arbeiders buiten de boot en beginnen zelf nieuwe bedrijfsvormen in de agrarische sector.
In 1818 besluit de Hoge Raad van Adel een wapen te verlenen aan de ’Grietenije van Achtkarspelen’. Het wapen bestaan uit een kerk met acht torens die verwijzen naar de acht kerspelen waaruit Achtkarspelen is ontstaan. Op het wapen is een kroon getekend die waarschijnlijk uit een herenbank in een kerk komt.

Heden
De gemeente Achtkarspelen heeft een oppervlakte van ruim 10.000 hectare en telt elf bijzondere dorpen: Augustinusga, Boelenslaan, Buitenpost, Drogeham, Gerkesklooster-Stroobos, Harkema, Kootstertille, Surhuisterveen, Surhuizum, Twijzel en Twijzelerheide.

Het totaal aantal inwoners van deze dorpen bedraagt ruim 28.100. Op de internetsite (www.achtkarspelen.nl) van de gemeente vindt u naast algemene informatie, historische achtergrondinformatie over de elf dorpen in de gemeente.